SUYUN KDV’Sİ MARKETTE %8 LOKANTADA %18

Tunahan SOYLU

Yeminli Mali Müşavir

I-GİRİŞ

Mal yada hizmet tesliminde KDV oranı, Katma değer vergisi yasasının 28. maddesinde belirtildiği üzere %10’dur. Ancak, aynı madde de bakanlar kuruluna bu oranı 4 katına kadar arttırma, %1’e kadar indirme yetkisiyle birlikte, bu oranlar dahilin de muhtelif mal ve hizmetler ile bazı malların perakende ve toptan safhası için farklı vergi oranları tespit etme yetkisi verilmiştir.

            Bakanlar kurulu da çeşitli defalar bu yetkisini kullanarak KDV oranlarını mal ve hizmet gurupları bakımından yeniden düzenlemiştir. Son düzenlemeye göre Bakanlar kurulu kararı ekinde yer alan listelere göre üç tür oran uygulaması mevcuttur. Karar ekinde yer alan (I) sayılı listedeki mallar %1, (II) sayılı listede yer alan mallar %8, listelerde yer almayan mallar ise %18 oranında KDV’ye tabi olacaklardır. Ancak, başlıkta da belirttiğimiz gibi su, ayran, yoğurt gibi kimi ürünler var ki; (I) yada (II) sayılı listelerde yer almalarına rağmen KDV oranları satın alınan yere göre (market, lokanta cafe v.b) değişmektedir. Yazımızda alıcının yada satıcının hukuki statüsüne göre KDV oranları değişen ürünleri ve nedenlerini açıklayacağız.

II-KDV ORANININ BELİRLENMESİNDE TOPTAN PERAKENDE AYRIMI

Giriş bölümünde de açıklandığı üzere (I) sayılı listede belirtilen mallar %1 KDV’ye tabidirler. Ancak bu listenin 1 ve 4 üncü sıralarında yer alan (Kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı, ceviz, fındık, antep fıstığı, çam fıstığı, yer fıstığı, ayçiçeği çekirdiği, kabak çekirdeği, leblebi, kestane, Buğday, arpa, mısır, yulaf, çavdar, darı, çeltik, soya, kuru fasulye, kuru barbunya, kuru bakla, nohut, mercimek, küçük ve büyükbaş hayvanlar (arılar dahil) ile küçük ve büyükbaş hayvanların etleri ve bağırsağı (bunların herhangi bir katkı maddesi kullanılarak imal edilen ürünleri hariç), zeytinyağı, patates, kuru soğan, sarmısak, zeytin) ürünlerin perakende safhadaki teslimleri %8 KDV’ye tabi iken toptan teslimleri ise %1 KDV’ye tabi tutulmuştur.

Yine (I) sayılı listenin 2,3 ve 6 ncı sıralarında yer alan (Meyan kökü, meyan balı, meyan hülasası, defne yaprağı, sumak yaprağı, ıhlamur, kekik, adaçayı, mazı, palamut, mahlep, çöven, kimyon, susam, anason, haşhaş tohumu, kendir tohumu, rezene tohumu, süpürge teli ve tohumu, kapari (kebere), kanola (kolza), kitre, harnup (keçiboynuzu), harnup çekirdeği, zerdali çekirdeği, kayısı çekirdeği, kişniş, acıbadem, kuzu göbeği mantar, şeker pancarı Kütlü ve elyaf pamuk, linter pamuk, pamuk lifi döküntüleri, natürel veya tops haldeki tiftik, yün ve yapağı, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 41.01 pozisyonundaki sığır ve atların, 41.02 pozisyonundaki koyun ve kuzuların (astragan veya karakul, persaniye, breitschwanz ve benzerleri, Hint, Çin, Moğolistan ve Tibet kuzuları hariç), 41.03 pozisyonundaki keçi ve oğlakların (Yemen, Moğolistan ve Tibet keçi ve oğlakları hariç) ham post ve derileri,) ürünlerin perakende safhadaki teslimleri %18 KDV’ye tabi iken toptan teslimleri ise %1 KDV’ye tabi tutulmuştur.

(I) sayılı listenin sonunda toptan ve perakende teslimin tarifi de; ‘Perakende safhadaki teslimden maksat; teslimi yapılan ürünlerin aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar ile işletmelerinde kullanacak olanlar dışındakilere satılmasıdır. Ürünleri, aynen ya da işlendikten sonra satanlar ile işletmesinde kullanacak olanların gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olmamaları halinde bunlara yapılan teslimler de perakende teslim sayılır.’ şeklinde yapılmıştır.

Buradan anlaşılmaktadır ki; ticari anlamdaki toptan satış ile Katma Değer Vergisi Yasasının öngördüğü toptan satış tarifleri farklılık arz etmektedir. KDV’ye göre bir malın belli miktarın üzerinde satılması toptan satış için yeterli değildir. Satışın toptan kabul edilebilmesi için mal ya aynen yada işledikten sonra satışını yapanlara satılmış olmalı yada işletmelerinde kullanmak üzere satın alanlara teslim edilmiş olmalıdır. Öte yandan gerçek usulde KDV mükellefi olmayan kişi yada kurumlar ile basit usule tabi mükelleflere yapılan satışlar da perakende teslim olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Konuyu örneklendirmek gerekirse; bir kasap et satışını (Gerçek usulde mükellef olan) lokantaya, yada işyerinde işçilerine yemek yapmak üzere bir fabrikaya yaparsa %1 oranında KDV hesaplaması gerekirken, evinde tüketmek amacıyla bir vatandaşa, yada işyerinde memurlarına yemek yapmak üzere bir kamu kurumuna yaparsa %8 oranında KDV hesaplaması gerekmektedir. Yine basit usule tabi olan bir lokantaya yapılan et teslimi, işlenerek satılmak üzere alınmış olmasına rağmen, gerçek usulde KDV mükellefi olmadığı için bu teslim perakende teslim olarak kabul edilecek ve %8 oranında KDV hesaplanacaktır.

III-KDV ORANININ BELİRLENMESİNDE MARKET LOKANTA AYRIMI

Yukarıda değindiğimiz gibi (I) sayılı listelerde belirtilen mallar %1, (II) sayılı listede belirtilen mallar %8 oranında KDV’ye tabi iken listelerde yer almayan mal ve hizmet teslimleri ise %18 oranında KDV’ye tabidirler. Bu kapsamda değerlendirildiğinde; her ne kadar yemek yapımında kullanılan malzemelerin (et, yaş yada kuru sebzelerin) KDV oranları %1 yada %8 olsa da, bu malzemelerden yemek yapılarak, lokantalarda satılması, %18 oranında KDV’ye tabi olmaktadır. Buraya kadar olan açıklamalarda, tereddüt hasıl olacak bir durum bulunmamaktadır. Ancak, su, yoğurt, ayran ve ekmek gibi bazı ürünler var ki; toptan ve perakende teslimlerinde KDV oranları değişmemekte ve lokanta yada cafe gibi yerlerde satışı sırasında herhangi bir işleme de tabi tutulmamaktadır. 

Burada akla şu soru gelmektedir. Lokanta yada cafe gibi yerlerde yapılan yemek teslimleri %18 KDV’ye tabi iken, yemek hizmeti ile beraber satışı yapılan yoğurt, ayran, su teslimleri faturalarda ayrıca gösterilerek %8 oranında KDV’ye tabi tutulması mümkün olabilir mi?

Yine (II) sayılı listenin 3. sırasında yer aldığı üzere; simit ve poğaçanın KDV oranı 01.01.2005 tarihinden %18’den %8’e indirilmiştir. Ayrıca bu ürünler için KDV oranının belirlenmesinde toptan perakende ayrımı da yapılmamıştır. Müşteri simit evinde oturup, menü (simit,peynir, çay) alsa, bu teslim yemek teslimi olarak kabul edilip menünün tamamı için KDV oranı %18 olarak mı uygulanmalıdır. Yoksa fiş yada faturada simit, peynir ve çayı ayrı ayrı gösterilerek simit ve peynir için %8, çay için %18 oranında  KDV uygulanabilir mi?

Konu ile ilgili olarak İstanbul vergi dairesi başkanlığı tarafından 20.03.2006 tarih ve 2043 sayılı bir mükteza verilmiştir. Bahsi geçen müktezada;....... Restaurant, simit evi, büfe ve fast food gibi işletmelerin hizmet sektöründe faaliyette bulunmaları şartıyla müşterilerine yemek hizmeti ile birlikte veya ayrı olarak ayran ve su vermesi halinde yiyecek ve içecek türleri faturada ayrıca gösterilse dahi bu işlemin ayran ve su teslimi değil, yemek hizmeti olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayran ve suyun verilen hizmetten ayrı tutularak vergilendirilmesi mümkün değildir.

 Bu durumda, esas faaliyet alanı yemek hizmeti vermek olan işletmelerin bu hizmetten bağımsız olarak yapacakları ayran su vb. teslimlerinin genel oranda katma değer vergisine tabi tutulması; esas faaliyet alanı gıda vb. ürünlerin perakende satışı olan işletmelerin ise yemek hizmeti vermeleri halinde vermiş oldukları bu hizmetin genel oranda, yemek hizmetinden bağımsız olarak yapacakları ayran, su. Vb. teslimlerinin de indirimli oranda katma değer vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” Şeklinde açıklama yapılmıştır.

Benzer konuda İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı ve diğer Vergi Dairesi Başkanlıkları tarafından aynı yönde verilmiş müktezalar da bulunmaktadır.

Müktezadan ortaya çıkan sonuca göre ayran, su vb. nitelikteki ürünlerin lokanta cafe gibi yerlerdeki teslimlerini bir süpermarkette yapılan teslim gibi görmek mümkün değildir. Zira lokantalarda yapılan bu tür teslimler salt bir ürünün teslimi olmayıp, bu teslim sunulan bir hizmetin içerisinde gerçekleştiği için genel oranda (%18) KDV’ye tabi olması gerekmektedir.

IV-SONUÇ

Yukarıda ayrıntılı olarak değindiğimiz üzere Bakanlar kurulu kararları ile bazı ürünlerin KDV oranları indirimli oranlara tabi tutulsa da, teslimin şekline göre bu ürünlerin KDV oranları yine genel oranda (%18) KDV’ye tabi olmaktadır.

Lokanta yada simit sarayı gibi kimi işletmelerde bahsettiğimiz ürünler (su,ayran,yoğurt vb.) için %18 oranında KDV hesaplanması gerekirken, %8 oranında KDV hesaplandığı görülmektedir. Uygulamada yer alan bu hatanın giderilebilmesi için, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından konunun bir genel tebliğ yada sirküler vasıtasıyla izah edilmesinde fayda olduğu kanaatindeyiz.

Mükelleflerin de ileride cezalı duruma düşmemeleri için durumlarını gözden geçirerek gerekli düzeltme işlemlerini yapmalarında fayda olduğu düşüncesindeyiz.